Το «1984» θεωρείται από πολλούς ένα προφητικό βιβλίο σήμερα. Διόλου τυχαίο αφού το προσωνύμιο του Μεγάλου Αδερφού αποτελεί τίτλο εκπομπής (-ων) που έσπασε ρεκόρ τηλεθέασης σε πολλές χώρες. Η λογική της παρακολούθησης της ζωής κάποιων τρίτων ανέκαθεν κινητοποιούσε περίεργα ένστικτα στους ανθρώπους. Και το απλό κουτσομπολιό κρύβει κάτι παρόμοιο. Όμως από όλο το περιεχόμενο του έργου κανείς δεν έχει αντιληφθεί ότι ο συγγραφέας δεν περιγράφει μια φανταστική χώρα. Αντιθέτως επεξεργάζεται μια κατάσταση η οποία ελάχιστα απείχε από τα βιώματα των ανθρώπων της ναζιστικής Γερμανίας και της σταλινικής Ρωσίας. Απλά ανακάλυψε που μπορεί να καταλήξει ένα ολοκληρωτικό καθεστώς. Και φυσικά ένας Ανατολικογερμανός θα μπορούσε να μας πει πιο πολλά γι’ αυτό. Ακόμα και στο πρόσφατο έργο «οι ζωές των άλλων» η περιγραφή απέχει αρκετά από την πραγματικότητα. Ήταν πολύ πιο σκληρή για όποιον τη βίωνε…
Ο Όργουελ δεν είναι απλός συγγραφέας. Δεν μπορείς να κατανοήσεις τα βιβλία του αποσπασματικά και έξω από την ζωή του. Για να αντιληφθεί κανείς το «1984» οφείλει να έχει διαβάσει πιο πριν την περιγραφή της εμπειρίας του από τον Ισπανικό Εμφύλιο, το «Πεθαίνοντας στην Καταλονία». Από την στιγμή εκείνη και μετά ο Όργουελ είναι άλλος άνθρωπος…
Στον Ισπανικό Εμφύλιο ο Όργουελ πήγε με την ίδια απλή λογική που δεκάδες εργάτες από όλα τα μέρη της Ευρώπης συνέρρεαν στις Διεθνείς Ταξιαρχίες. Την λογική της πάλης του σοσιαλισμού απέναντι στον φασισμό. Όπως δεκάδες άλλοι Άγγλοι εργατικοί, πολέμιοι της πολιτικής του κατευνασμού του Τσαμπερλέιν αλλά και οδηγούμενοι από την αγωνία τους για την συνεχή επικράτηση φασιστικών καθεστώτων στην Ευρώπη, θυσίασαν τη ζωή τους στην μάχη που διεξάγονταν στην Ισπανία. Η εικόνα που είχαν για την σοσιαλιστική – κομμουνιστική ΕΣΣΔ απείχε παρασάγγες από την πραγματικότητα. Και φυσικά γνώρισαν από πρώτο χέρι την «κομμουνιστική λογική» στην Ισπανία.
Ο Όργουελ συμμετείχε στην ομάδα των τροτσκιστών του P.O.U.M. Όσοι έχουν δει την ταινία «Γη και Ελευθερία» μπορούν να πάρουν μια ιδέα της πραγματικότητας που βίωνε ο Όργουελ όσον αφορά τις κόντρες απέναντι στο επίσημο Κομμουνιστικό Κόμμα Ισπανίας και στα υπόλοιπα αντιστασιακά κινήματα. Αν και κυριότεροι αντίπαλοι τους θεωρούνταν οι αναρχικοί της Μαδρίτης και της Βαρκελώνης, οι οποίοι και κράτησαν τις επάλξεις στην αρχή του αγώνα. Στην κομμουνιστική λογική ότι είτε ελέγχουμε την επανάσταση είτε την υπονομεύουμε μέχρι να πέσει στην εξουσία μας, οι ομάδες των «δημοκρατικών» παράλληλα με την επανάσταση, σκοτώνονταν (στην Βαρκελώνη, στην Μαδρίτη, στην Βαλένθια) για τον έλεγχο της εξουσίας. Οι Σοβιετικοί ενισχύανε μόνο τους αγωνιστές του Κ.Κ.Ι. και φυσικά επιμένανε στην προοπτική της κομμουνιστικής επανάστασης. Σε συνεχή σύγκρουση με τους τροτσκιστές και τους αναρχικούς εν τέλει αφόπλισαν τις ομάδες αυτές εφαρμόζοντας μια ενιαία τακτική για το πόλεμο, πλην όμως ήταν πλέον αργά.
Ο Όργουελ πολέμησε και τραυματίστηκε, είδε την πολιτική κόντρα από μέσα, κατάλαβε στο τέλος ότι αξία δεν είχε η μάχη έναντι των φασιστών αλλά η συνεχής μάχη για την κατάληψη της εξουσίας της επανάστασης από τους κομμουνιστές. Στο τέλος έφυγε από την Ισπανία και ως εχθρός… απογοητευμένος πλήρως από την κομμουνιστική νομεκλατούρα την λογική της οποίας ανακάλυψε από πρώτο χέρι στις συγκρούσεις της Βαρκελώνης. Εν τέλει επέστρεψε στην Αγγλία ιδεολογικά φορτισμένος ενάντια στον κομμουνισμό, αισθανόμενος ότι η ιδεολογική τους προσέγγιση δεν απείχε και πολύ από μια απολυταρχική λογική εξουσίας, όχι όμως για την κατάληψη του κράτους, των θεσμών και της οικονομίας αλλά για την ποδηγέτηση της αντίδρασης των εργατών απέναντι σε όλα τα παραπάνω. Η λογική του «ή μαζί μας ή τίποτε»…
Το Πεθαίνοντας στην Καταλωνία αφήνει στον αναγνώστη μια πίκρα για κάτι που χάθηκε άδικα. Εντούτοις αποδέχεσαι ότι η ανικανότητα των μαχητών, πρόθυμοι να σκοτωθούν αλλά και ικανοί να το πάθουν, αποτέλεσε την ανάγκη και συνέπεια της δημιουργίας μιας κεντρικής εξουσίας της Επανάστασης. Βέβαια η αριστερή αρρώστια λέγεται ιδεολογία και όπως ισχύει παντού σε καθενός το κεφάλι έχει και άλλη μορφή. Απόρροια της απέχθειάς του για την ΕΣΣΔ και τα παραρτήματά της και έχοντας αντιληφθεί την πραγματικότητα που κρύβεται κάτω από τα ατέλειωτα λόγια των συνεδρίων, ήταν το πανέξυπνο βιβλιαράκι, «Η φάρμα των ζώων», το οποίο δίνει μια ρεαλιστικότατη περιγραφή της δημιουργίας της ΕΣΣΔ και πως εν τέλει η επανάσταση ξεπουλήθηκε στην αστική τάξη…
Στο 1984 οι πάντες, οι πάντες, κολλάνε στην λογική της παρακολούθησης από την οθόνη της ζωής των άλλων. Το βρίσκουν εφιαλτικό. Η ζωή απέδειξε ότι μπορεί να γίνει αποδεκτό και από τους παρακολουθούντες και από τους παρακολουθούμενους.
Ελάχιστοι όμως σταμάτησαν και ανέγνωσαν με τρόμο τις τελευταίες σελίδες του βιβλίου. 2+2 = 5 γιατί έτσι το λέει ο Μεγάλος Αδερφός. Ακόμη και τον μόνον άνθρωπο που αγάπησες στη ζωή σου και με τον οποίο μοιράστηκες στιγμές ευτυχίας μπορείς να τον προδώσεις αν βρεθείς αντιμέτωπος με τους φόβους σου… όταν πλέον χάσεις κάθε εκτίμηση για τον εαυτό σου και όταν απλά συμφωνείς σε ότι σου λένε, όταν πάψεις να ελπίζεις σε οτιδήποτε και μόνος σου αφαιρέσεις από το μυαλό σου την κριτική σκέψη, το ΜΟΝΟ που σε ξεχωρίζει από τα ζώα, τότε πράγματι μπορείς να αγαπήσεις τον Μεγάλο Αδερφό…
Ο Όργουελ δεν είναι απλός συγγραφέας. Δεν μπορείς να κατανοήσεις τα βιβλία του αποσπασματικά και έξω από την ζωή του. Για να αντιληφθεί κανείς το «1984» οφείλει να έχει διαβάσει πιο πριν την περιγραφή της εμπειρίας του από τον Ισπανικό Εμφύλιο, το «Πεθαίνοντας στην Καταλονία». Από την στιγμή εκείνη και μετά ο Όργουελ είναι άλλος άνθρωπος…
Στον Ισπανικό Εμφύλιο ο Όργουελ πήγε με την ίδια απλή λογική που δεκάδες εργάτες από όλα τα μέρη της Ευρώπης συνέρρεαν στις Διεθνείς Ταξιαρχίες. Την λογική της πάλης του σοσιαλισμού απέναντι στον φασισμό. Όπως δεκάδες άλλοι Άγγλοι εργατικοί, πολέμιοι της πολιτικής του κατευνασμού του Τσαμπερλέιν αλλά και οδηγούμενοι από την αγωνία τους για την συνεχή επικράτηση φασιστικών καθεστώτων στην Ευρώπη, θυσίασαν τη ζωή τους στην μάχη που διεξάγονταν στην Ισπανία. Η εικόνα που είχαν για την σοσιαλιστική – κομμουνιστική ΕΣΣΔ απείχε παρασάγγες από την πραγματικότητα. Και φυσικά γνώρισαν από πρώτο χέρι την «κομμουνιστική λογική» στην Ισπανία.
Ο Όργουελ συμμετείχε στην ομάδα των τροτσκιστών του P.O.U.M. Όσοι έχουν δει την ταινία «Γη και Ελευθερία» μπορούν να πάρουν μια ιδέα της πραγματικότητας που βίωνε ο Όργουελ όσον αφορά τις κόντρες απέναντι στο επίσημο Κομμουνιστικό Κόμμα Ισπανίας και στα υπόλοιπα αντιστασιακά κινήματα. Αν και κυριότεροι αντίπαλοι τους θεωρούνταν οι αναρχικοί της Μαδρίτης και της Βαρκελώνης, οι οποίοι και κράτησαν τις επάλξεις στην αρχή του αγώνα. Στην κομμουνιστική λογική ότι είτε ελέγχουμε την επανάσταση είτε την υπονομεύουμε μέχρι να πέσει στην εξουσία μας, οι ομάδες των «δημοκρατικών» παράλληλα με την επανάσταση, σκοτώνονταν (στην Βαρκελώνη, στην Μαδρίτη, στην Βαλένθια) για τον έλεγχο της εξουσίας. Οι Σοβιετικοί ενισχύανε μόνο τους αγωνιστές του Κ.Κ.Ι. και φυσικά επιμένανε στην προοπτική της κομμουνιστικής επανάστασης. Σε συνεχή σύγκρουση με τους τροτσκιστές και τους αναρχικούς εν τέλει αφόπλισαν τις ομάδες αυτές εφαρμόζοντας μια ενιαία τακτική για το πόλεμο, πλην όμως ήταν πλέον αργά.
Ο Όργουελ πολέμησε και τραυματίστηκε, είδε την πολιτική κόντρα από μέσα, κατάλαβε στο τέλος ότι αξία δεν είχε η μάχη έναντι των φασιστών αλλά η συνεχής μάχη για την κατάληψη της εξουσίας της επανάστασης από τους κομμουνιστές. Στο τέλος έφυγε από την Ισπανία και ως εχθρός… απογοητευμένος πλήρως από την κομμουνιστική νομεκλατούρα την λογική της οποίας ανακάλυψε από πρώτο χέρι στις συγκρούσεις της Βαρκελώνης. Εν τέλει επέστρεψε στην Αγγλία ιδεολογικά φορτισμένος ενάντια στον κομμουνισμό, αισθανόμενος ότι η ιδεολογική τους προσέγγιση δεν απείχε και πολύ από μια απολυταρχική λογική εξουσίας, όχι όμως για την κατάληψη του κράτους, των θεσμών και της οικονομίας αλλά για την ποδηγέτηση της αντίδρασης των εργατών απέναντι σε όλα τα παραπάνω. Η λογική του «ή μαζί μας ή τίποτε»…
Το Πεθαίνοντας στην Καταλωνία αφήνει στον αναγνώστη μια πίκρα για κάτι που χάθηκε άδικα. Εντούτοις αποδέχεσαι ότι η ανικανότητα των μαχητών, πρόθυμοι να σκοτωθούν αλλά και ικανοί να το πάθουν, αποτέλεσε την ανάγκη και συνέπεια της δημιουργίας μιας κεντρικής εξουσίας της Επανάστασης. Βέβαια η αριστερή αρρώστια λέγεται ιδεολογία και όπως ισχύει παντού σε καθενός το κεφάλι έχει και άλλη μορφή. Απόρροια της απέχθειάς του για την ΕΣΣΔ και τα παραρτήματά της και έχοντας αντιληφθεί την πραγματικότητα που κρύβεται κάτω από τα ατέλειωτα λόγια των συνεδρίων, ήταν το πανέξυπνο βιβλιαράκι, «Η φάρμα των ζώων», το οποίο δίνει μια ρεαλιστικότατη περιγραφή της δημιουργίας της ΕΣΣΔ και πως εν τέλει η επανάσταση ξεπουλήθηκε στην αστική τάξη…
Στο 1984 οι πάντες, οι πάντες, κολλάνε στην λογική της παρακολούθησης από την οθόνη της ζωής των άλλων. Το βρίσκουν εφιαλτικό. Η ζωή απέδειξε ότι μπορεί να γίνει αποδεκτό και από τους παρακολουθούντες και από τους παρακολουθούμενους.
Ελάχιστοι όμως σταμάτησαν και ανέγνωσαν με τρόμο τις τελευταίες σελίδες του βιβλίου. 2+2 = 5 γιατί έτσι το λέει ο Μεγάλος Αδερφός. Ακόμη και τον μόνον άνθρωπο που αγάπησες στη ζωή σου και με τον οποίο μοιράστηκες στιγμές ευτυχίας μπορείς να τον προδώσεις αν βρεθείς αντιμέτωπος με τους φόβους σου… όταν πλέον χάσεις κάθε εκτίμηση για τον εαυτό σου και όταν απλά συμφωνείς σε ότι σου λένε, όταν πάψεις να ελπίζεις σε οτιδήποτε και μόνος σου αφαιρέσεις από το μυαλό σου την κριτική σκέψη, το ΜΟΝΟ που σε ξεχωρίζει από τα ζώα, τότε πράγματι μπορείς να αγαπήσεις τον Μεγάλο Αδερφό…
