Ο Αμίν Μααλούφ είναι ένας καθολικός Λιβανέζος συγγραφέας, ο οποίος ζει αρκετά χρόνια στην Γαλλία. Το πρώτο του βιβλίο που διάβασα σε ηλικία 19 ετών ήταν το «Οι Σταυροφορίες από την πλευρά των Αράβων» Εκδόσεις Λιβάνη. Αν σκεφτεί κανείς ότι για έναν Έλληνα που μόλις έχει τελειώσει το σχολείο τα όσα γνωρίζει για τις σταυροφορίες σχετίζονται με την Δ’ σταυροφορία και την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους σταυροφόρους, καθώς και ότι τίποτε σχετικό δεν γνώριζα σχετικά με αυτές από μη σχολικά βιβλία – ακόμη – αποτελεί θαύμα ή τύχη να βυθιστώ στον κόσμο του 11ου αιώνα όχι από την δυτικοευρωπαϊκή σκοπιά αλλά από την σκοπιά των «αλλοθρήσκων». Επρόκειτο για καταπληκτικό βιβλίο με παράθεση πηγών και λογοτεχνική περιγραφή των ιστορικών γεγονότων, το οποίο μου γέννησε τον θαυμασμό – ήμουν και 19 ετών – για την προσωπικότητα του Σαλαντίν. Μόλις πρόσφατα διάβασα την ιστορία της περιόδου αυτής από την δυτική πλευρά αφού οι εκδόσεις Γκοβόστη φρόντισαν να κυκλοφορήσουν το θαυμάσιο έργο του Ράνσιμαν «Η ιστορία των Σταυροφοριών». Μέχρι τότε προτιμούσα να καταφεύγω στην ξεκαρδιστική ιστορία του Τσιφόρου «οι Σταυροφορίες» καθώς και στο «Εμείς και οι Φράγκοι» βιβλία που κακώς δεν διδάσκονται στα ελληνικά σχολεία αφού πέραν της ιστορικής τους ακρίβειας – φοιτητές της ιστορίας έχουν δώσει μεσαιωνική ιστορία με αυτά – αποτελούν το «τέλειο» βιβλίο για κάθε μαθητή. Λεπτομερές, ξεκαρδιστικό, ευχάριστο και κυρίως διδακτικό…
Ο συγγραφέας δεν έμεινε όμως μόνο σε αυτό, αν και το βιβλίο του αποτέλεσε την μοναδική στην Δύση ιστορική πηγή για την μουσουλμανική πλευρά. Στο επόμενο βιβλίο του προτίμησε να αφηγηθεί στο αναγνωστικό του κοινό την ιστορία ενός άγνωστου στους περισσότερους μαθηματικού, αστρολόγου, ποιητή, πότη… Την ιστορία της Σαμαρκάνδης, του Ομάρ Καγιάμ και του Χασάν Σεμπάχ…
Ο Ομάρ Καγιάμ αποτέλεσε ένα γνήσιο τέκνο της πεφωτισμένης αραβικής δεσποτείας των Ομεϊαδών, πλην όμως σε λάθος εποχή. Έζησε ακριβώς την περίοδο των πρώτων χρόνων που οι σταυροφόροι κατέλαβαν την Ιερουσαλήμ, σφάζοντας τους πάντες… Στην Ανατολή ο χαλίφης της Βαγδάτης μέγας ηγεμών του αραβικού κόσμου και ψυχή της αληθινής πίστης των μουσουλμάνων, είχε χάσει από καιρό τα ηνία της εξουσίας από έναν καινούργιο λαό της στέπας, τους Σελτζούκους. Οι τελευταίοι, απόγονοι των δύο υιών του άγνωστου Σελτζούκ, του Τογρούλ Μπεκ και Τζιγκιντ Μπεκ, (το γεράκι και το κιρκινέζι) είχαν καταλάβει την Βαγδάτη και εκβιάζοντας τον χαλίφη έλαβαν την εξουσία. Δυστυχώς οι Άραβες είχαν πάψει από καιρό να αποτελούν την δυναμική κινητήρια μηχανή που μόλις 400 χρόνια πριν σάρωσαν τα πάντα στο πέρασμά τους και απλώθηκαν από τα Πυρηναία έως την Ινδοκίνα… Ο αραβικός κόσμος ήταν ήδη διαμοιρασμένος ανάμεσα στον σουνίτη χαλίφη της Βαγδάτης, «αληθινό» εκπρόσωπο του Προφήτη στη Γη και στον σιίτη χαλίφη του Καίρου επίσης «αληθινό» εκπρόσωπο του Προφήτη στη Γη. Και ανάμεσα σε αυτούς βρίσκονταν τα βασίλεια των σταυροφόρων, ενώ η πάλαι ποτέ Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία προσπαθούσε να επιβιώσει χωρίς την περιοχή της Μικράς Ασίας, την οποία έχασε στην μάχη του Ματζικερτ από την επεκτατική πολιτική αυτών των μικρών αλλά ικανότατων έφιππων σελτζούκων τοξοτών. Με την άφιξη των σταυροφόρων οι Ρωμαίοι ανακατέλαβαν την περιοχή καθώς και την πόλη της Αντιόχειας, πλην όμως τα πολιτικά εμπνευσμένα αλλά στρατιωτικά αδύνατα σχέδια του Μιχαήλ Κομνηνού καταβαραθρώθηκαν με την ήττα στο Μυριοκέφαλο. Μετά από αυτό τίποτε πια δεν ήταν το ίδιο…
Ο συγγραφέας λοιπόν αναζητά τα ίχνη του ήρωά του μέσα σε αυτήν την εποχή. Ο Ομάρ Καγιάμ παραμένει γνωστός στη Δύση για τα περίφημα «Ρουμπαγιάτ» του. Μικρά τετράστιχά τα οποία εξυμνούν το κρασί και τις γυναίκες. Απλά ποιηματάκια δηλαδή τα οποία εξυψώνουν την αγάπη του ποιητή για τα δύο πιο απαγορευμένα πράγματα στον μουσουλμανικό κόσμο: το κρασί και την ελεύθερη ερωτική ένωση. Και η ιστορία του βιβλίου είναι χωρισμένη στο τότε και στο σήμερα.
Στο τότε όπου ο Ομάρ Καγιάμ ζει μια πραγματικά ελεύθερη ζωή δίπλα σε Σουλτάνους και Βεζύριδες ασκώντας την αστρομαντική τέχνη, με την οποία ήταν συνυφασμένη τα χρόνια εκείνα η ζωή των μαθητών του Αβικέννα, μαθηματικού και φιλοσόφου, προσπαθώντας να κρύψει την απέχθειά του για τον φανατισμό και τις ίντριγκες του παλατιού και να αφοσιωθεί στα μαθηματικά και στην ποίηση, καταγράφοντας τα βέβηλα τετράστιχά του στο βιβλίο του, των Ρουμπαγιάτ.
Και στο σήμερα, όπου το σήμερα το τοποθετεί έξυπνα ο συγγραφέας στις αρχές του αιώνα, στην αναζήτηση του χειρόγραφου των Ρουμπαγιάτ και στην επανάσταση των ιρακινών στην Ταυρίδα της Κασπίας απέναντι στην ρωσοαγγλική ιμπεριαλιστική πολιτική.
Μια άγνωστη ιστορία για πολλούς. Μέσα στα παλάτια του Σουλτάνου της Βαγδάτης ο Καγιάμ αποκτά χάρη στην βοήθεια ενός ανθρώπου, του βεζίρη και πρωθυπουργού Ναζίμ αλ Μούλκ, ένα δικό του παράδεισο όπου ασκώντας την τέχνη των άστρων, απολαμβάνει παράλληλα την άγρα αγάπη μιας δαιμόνιας γυναίκας, μεθώντας μακριά από τα μάτια των φανατικών με το κρασί και τον έρωτα. Και ξυπνώντας νωρίς κάθε πρωί, αφού γευτεί τον έρωτα της Γυναίκας και αφού ρουφήξει ένα δάχτυλο κρασί, ξεκινά περπατώντας μέσα από ένα κήπο από ροδώνες για το προσωπικό του αστεροσκοπείο, όπου μελετά τα άστρα, την τύχη και γράφει κρυφά απ’ όλους τα βέβηλα τετράστιχά του στο βιβλίο του. Ένα βιβλίο που θα καταφέρει να σωθεί τυχαία μέσα στους αιώνες κρυμμένο καλά σε ένα απρόσμενο μέρος… στο κάστρο του Αλαμούτ.
Είναι μια ιστορία που μπλέκει μέσα δεκάδες ιστορικά πρόσωπα αλλά κάνει δευτεραγωνιστή της τον περίφημο Χασάν Σεμπάχ, το γέρο του Βουνού. Έναν άνθρωπο που από την απεριόριστη εκτίμηση προς τον Ομάρ φτάνει – εξ αιτίας του (;) – στην άλλη άκρη, οδηγώντας τον εαυτό του στο δρόμο του ασκητή ιεροκήρυκα που θα οργανώσει το περίφημο Τάγμα των Δολοφόνων. Η περιγραφή της ζωής των δύο ηρώων είναι η περιγραφή της αέναης πάλης ανάμεσα στην ζωή και στον θάνατο, ανάμεσα στην αγάπη που γεννά ο έρωτας και στο θάνατο που γεννά η τύφλωση. Κανένας τους δεν κατάλαβε ποτέ τον άλλο. Οι δυο τους συναντηθήκαν ένα βράδυ σε ένα ταπεινό χάνι και αυτή τους η συνάντηση επαναλήφθηκε αρκετές φορές σε άλλες όμως εποχές και υπό άλλες καταστάσεις. Ο αιρετικός ποιητής και ο αυστηρός ασκητής, δυο εικόνες που τελικά μπλέχτηκαν η μια στην άλλη. Στο τέλος δεν νίκησε κανείς… αλλά δεν πολέμησαν ποτέ…
Μέσα στην εποχή τους δυο εν γένει διαφορετικές προσωπικότητες, δυο άνθρωποι με διαφορετικές ιδέες και αντιλήψεις…
Το Τάγμα των Δολοφόνων…
Τα Ρουμπαγιάτ…
Ο συγγραφέας δεν έμεινε όμως μόνο σε αυτό, αν και το βιβλίο του αποτέλεσε την μοναδική στην Δύση ιστορική πηγή για την μουσουλμανική πλευρά. Στο επόμενο βιβλίο του προτίμησε να αφηγηθεί στο αναγνωστικό του κοινό την ιστορία ενός άγνωστου στους περισσότερους μαθηματικού, αστρολόγου, ποιητή, πότη… Την ιστορία της Σαμαρκάνδης, του Ομάρ Καγιάμ και του Χασάν Σεμπάχ…
Ο Ομάρ Καγιάμ αποτέλεσε ένα γνήσιο τέκνο της πεφωτισμένης αραβικής δεσποτείας των Ομεϊαδών, πλην όμως σε λάθος εποχή. Έζησε ακριβώς την περίοδο των πρώτων χρόνων που οι σταυροφόροι κατέλαβαν την Ιερουσαλήμ, σφάζοντας τους πάντες… Στην Ανατολή ο χαλίφης της Βαγδάτης μέγας ηγεμών του αραβικού κόσμου και ψυχή της αληθινής πίστης των μουσουλμάνων, είχε χάσει από καιρό τα ηνία της εξουσίας από έναν καινούργιο λαό της στέπας, τους Σελτζούκους. Οι τελευταίοι, απόγονοι των δύο υιών του άγνωστου Σελτζούκ, του Τογρούλ Μπεκ και Τζιγκιντ Μπεκ, (το γεράκι και το κιρκινέζι) είχαν καταλάβει την Βαγδάτη και εκβιάζοντας τον χαλίφη έλαβαν την εξουσία. Δυστυχώς οι Άραβες είχαν πάψει από καιρό να αποτελούν την δυναμική κινητήρια μηχανή που μόλις 400 χρόνια πριν σάρωσαν τα πάντα στο πέρασμά τους και απλώθηκαν από τα Πυρηναία έως την Ινδοκίνα… Ο αραβικός κόσμος ήταν ήδη διαμοιρασμένος ανάμεσα στον σουνίτη χαλίφη της Βαγδάτης, «αληθινό» εκπρόσωπο του Προφήτη στη Γη και στον σιίτη χαλίφη του Καίρου επίσης «αληθινό» εκπρόσωπο του Προφήτη στη Γη. Και ανάμεσα σε αυτούς βρίσκονταν τα βασίλεια των σταυροφόρων, ενώ η πάλαι ποτέ Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία προσπαθούσε να επιβιώσει χωρίς την περιοχή της Μικράς Ασίας, την οποία έχασε στην μάχη του Ματζικερτ από την επεκτατική πολιτική αυτών των μικρών αλλά ικανότατων έφιππων σελτζούκων τοξοτών. Με την άφιξη των σταυροφόρων οι Ρωμαίοι ανακατέλαβαν την περιοχή καθώς και την πόλη της Αντιόχειας, πλην όμως τα πολιτικά εμπνευσμένα αλλά στρατιωτικά αδύνατα σχέδια του Μιχαήλ Κομνηνού καταβαραθρώθηκαν με την ήττα στο Μυριοκέφαλο. Μετά από αυτό τίποτε πια δεν ήταν το ίδιο…
Ο συγγραφέας λοιπόν αναζητά τα ίχνη του ήρωά του μέσα σε αυτήν την εποχή. Ο Ομάρ Καγιάμ παραμένει γνωστός στη Δύση για τα περίφημα «Ρουμπαγιάτ» του. Μικρά τετράστιχά τα οποία εξυμνούν το κρασί και τις γυναίκες. Απλά ποιηματάκια δηλαδή τα οποία εξυψώνουν την αγάπη του ποιητή για τα δύο πιο απαγορευμένα πράγματα στον μουσουλμανικό κόσμο: το κρασί και την ελεύθερη ερωτική ένωση. Και η ιστορία του βιβλίου είναι χωρισμένη στο τότε και στο σήμερα.
Στο τότε όπου ο Ομάρ Καγιάμ ζει μια πραγματικά ελεύθερη ζωή δίπλα σε Σουλτάνους και Βεζύριδες ασκώντας την αστρομαντική τέχνη, με την οποία ήταν συνυφασμένη τα χρόνια εκείνα η ζωή των μαθητών του Αβικέννα, μαθηματικού και φιλοσόφου, προσπαθώντας να κρύψει την απέχθειά του για τον φανατισμό και τις ίντριγκες του παλατιού και να αφοσιωθεί στα μαθηματικά και στην ποίηση, καταγράφοντας τα βέβηλα τετράστιχά του στο βιβλίο του, των Ρουμπαγιάτ.
Και στο σήμερα, όπου το σήμερα το τοποθετεί έξυπνα ο συγγραφέας στις αρχές του αιώνα, στην αναζήτηση του χειρόγραφου των Ρουμπαγιάτ και στην επανάσταση των ιρακινών στην Ταυρίδα της Κασπίας απέναντι στην ρωσοαγγλική ιμπεριαλιστική πολιτική.
Μια άγνωστη ιστορία για πολλούς. Μέσα στα παλάτια του Σουλτάνου της Βαγδάτης ο Καγιάμ αποκτά χάρη στην βοήθεια ενός ανθρώπου, του βεζίρη και πρωθυπουργού Ναζίμ αλ Μούλκ, ένα δικό του παράδεισο όπου ασκώντας την τέχνη των άστρων, απολαμβάνει παράλληλα την άγρα αγάπη μιας δαιμόνιας γυναίκας, μεθώντας μακριά από τα μάτια των φανατικών με το κρασί και τον έρωτα. Και ξυπνώντας νωρίς κάθε πρωί, αφού γευτεί τον έρωτα της Γυναίκας και αφού ρουφήξει ένα δάχτυλο κρασί, ξεκινά περπατώντας μέσα από ένα κήπο από ροδώνες για το προσωπικό του αστεροσκοπείο, όπου μελετά τα άστρα, την τύχη και γράφει κρυφά απ’ όλους τα βέβηλα τετράστιχά του στο βιβλίο του. Ένα βιβλίο που θα καταφέρει να σωθεί τυχαία μέσα στους αιώνες κρυμμένο καλά σε ένα απρόσμενο μέρος… στο κάστρο του Αλαμούτ.
Είναι μια ιστορία που μπλέκει μέσα δεκάδες ιστορικά πρόσωπα αλλά κάνει δευτεραγωνιστή της τον περίφημο Χασάν Σεμπάχ, το γέρο του Βουνού. Έναν άνθρωπο που από την απεριόριστη εκτίμηση προς τον Ομάρ φτάνει – εξ αιτίας του (;) – στην άλλη άκρη, οδηγώντας τον εαυτό του στο δρόμο του ασκητή ιεροκήρυκα που θα οργανώσει το περίφημο Τάγμα των Δολοφόνων. Η περιγραφή της ζωής των δύο ηρώων είναι η περιγραφή της αέναης πάλης ανάμεσα στην ζωή και στον θάνατο, ανάμεσα στην αγάπη που γεννά ο έρωτας και στο θάνατο που γεννά η τύφλωση. Κανένας τους δεν κατάλαβε ποτέ τον άλλο. Οι δυο τους συναντηθήκαν ένα βράδυ σε ένα ταπεινό χάνι και αυτή τους η συνάντηση επαναλήφθηκε αρκετές φορές σε άλλες όμως εποχές και υπό άλλες καταστάσεις. Ο αιρετικός ποιητής και ο αυστηρός ασκητής, δυο εικόνες που τελικά μπλέχτηκαν η μια στην άλλη. Στο τέλος δεν νίκησε κανείς… αλλά δεν πολέμησαν ποτέ…
Μέσα στην εποχή τους δυο εν γένει διαφορετικές προσωπικότητες, δυο άνθρωποι με διαφορετικές ιδέες και αντιλήψεις…
Το Τάγμα των Δολοφόνων…
Τα Ρουμπαγιάτ…
